Chuyển đổi số: Mua mới, hay tự xây?

Mô hình chuyển đổi số của công ty tư vấn độc lập Capgemini.

Dẫu vậy, vẫn theo ông Long, nói về mua mới hay tự xây chuyển đổi số (digital transformation) thì cơ bản là chưa chính xác lắm bởi vì chuyển đổi số là chuyển đổi toàn diện doanh nghiệp, phần lớn không nằm ở vấn đề kỹ thuật, mà vấn đề ở chiến lược, mô hình kinh doanh và vận hành doanh nghiệp, văn hóa doanh nghiệp, xu hướng khách hàng, cuối cùng mới là áp dụng kỹ thuật mà hiện nay được gọi là nền tảng số (digital platform). "Như vậy, chỉ có thể nói mua mới hay tự xây là dành cho một nền tảng số, chứ không dành cho chuyển đổi số", ông Long nêu vấn đề.

Chuyển đổi số là hành trình

Trước khi bắt đầu tiếp tục triển khai chuyển đổi số, các đơn vị tư vấn cũng như triển khai phải xác định được digital platform mà doanh nghiệp đang muốn xây dựng sẽ phục vụ cho việc gì, tùy theo ngành nghề của doanh nghiệp. Nói cho dễ hiểu, đó là dựa vào nghiệp vụ của doanh nghiệp như digital manufacturing, digital educaiton, digital travel, digital eCommerce, rồi từ đó lựa chọn nền tảng số phù hợp. Tiếp đến, là tập trung vào phần lõi của doanh nghiệp, điều này quyết định rất quan trọng đến việc tạo đột phá hoặc chuyển đổi kinh doanh số, chuyển đổi số của doanh nghiệp, cuối cùng nền tảng số sinh ra là để giải quyết các bài toán doanh nghiệp mà cụ thể là chuyển đổi số cho doanh nghiệp đó; nó đòi hỏi phải có các yếu tố SMAC (Social, Mobile, Analytics, Cloud) trong đó, bao gồm: dữ liệu lớn (Bigdata), trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT).

Về định nghĩa thế nào là digital platform, các doanh nghiệp cũng phải hiểu là khác với việc làm một phần mềm (software), cũng không phải là cung cấp một dịch vụ (service) trong doanh nghiệp. Tùy theo ngành nghề mà doanh nghiệp sẽ có một digital platform riêng. Chúng ta có thể tham chiếu trên các mô hình của thế giới hoặc tại Việt Nam. Cụ thể, tại Việt Nam, có mô hình dạng digital platform mới như nền tảng tích hợp số Beehexa/Smarties, nền tảng cộng tác hợp nhất của Pjtechs/Finme, nền tảng chăm sóc sức khỏe thông minh (SmartHealth) của VSON.

Ông Long nhận định rằng: Các nền tảng này không phải dạng thuần như một phần mềm truyền thống, thay vào đó được phát triển dựa trên các bộ khung mới như Agile Framework, Design Thinking, OKR; qua đó giúp các đơn vị phát triển lẫn khách hàng (cần triển khai chuyển đổi số) hiểu đúng vấn đề ngay từ đầu và nhanh chóng đưa sản phẩm ra thị trường và được kiểm thử, cải tiến liên tục, hạ tầng của các sản phẩm này có thể chạy nội bộ hoặc trên đám mây Cloud của Microsoft/Google/AWS.

Nền tảng số do công ty công nghệ Xspera cung cấp.
 

Sau khi đã xác định được mô hình nền tảng số cho doanh nghiệp thì mới tiến hành xem xét cân nhắc các yếu tố để chọn xây dựng hay là mua mới. Xây dựng hay là mua mới còn phụ thuộc rất nhiều vào từng doanh nghiệp, sẽ không có một mô hình chung

"Chúng ta phải xem xét tất cả yếu tố về nhu cầu của doanh nghiệp. Ví dụ, doanh nghiêp muốn 3 tháng sau là phải có một nền tảng số hoặc là doanh nghiệp cần đầu tư bao nhiêu tiền cho một nền tảng số, và còn nhiều yếu tố khác như phạm vi dự án, tài nguyên dự án, độ sẵn sàng, khả năng kiểm soát, khả năng tích hợp và kiến thức nghiệp vụ", ông Long chia sẻ, "Thực tế cho thấy, tại một tọa đàm của mạng lưới tham vấn CNTT - ITAN diễn ra hồi giữa năm 2021, các nhà quản lý, trưởng bộ phận CNTT của các doanh nghiệp cũng đưa ra tranh luận, đó là làm sao để thuyết phục được chủ doanh nghiệp đầu tư một nền tảng số, thì các thành viên cũng đưa ra những vấn đề là có nên đưa tư vấn vào không hoặc làm sao để tư vấn thuyết phục khi mà một nền tảng số hoàn toàn khác so với mường tượng của họ về một phần mềm, một ứng dụng CNTT cho doanh nghiệp.

Để trả lời câu hỏi này, đối với nhà tư vấn, họ sẽ có cách để thuyết phục bằng các minh chứng, các dự đoán rủi ro và lợi ích mang lại là gì? họ sẽ có bộ “bí kíp” riêng, cụ thể là bộ câu hỏi - khoảng vài trăm câu hỏi để xoay quanh từ 5 - 7 khía cạnh của doanh nghiệp để họ xác định rằng: Liệu doanh nghiệp nên mua hay nên xây dựng, chứ không phải bằng cảm tính.

Theo ông Long, hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp tại Việt Nam đang bị ảnh hưởng bởi yếu tố cảm tính hoặc các mối quan hệ để mua một digital platform, thay vì dựa trên một đánh giá thực thụ cho doanh nghiệp để đưa ra quyết định mua hay tự xây dựng digital platform.

Nên mua mới… nhưng

Bà Lê Thị Ngọc Diệp - Giám đốc sản phẩm Công ty Xspera Apac cho biết, trong hành trình chuyển đổi số thì đặc biệt cần phân biệt rõ quy trình nghiệp vụ và số hóa quy trình nghiệp vụ; và nắm giữ vị trí "thuyền trưởng chuyển đổi số" không phải là Phòng CNTT, mà là đội ngũ đứng đầu kinh doanh, đội ngũ quản lý sản phẩm hoặc quản lý vận hành doanh nghiệp.

Cùng quan điểm với bà Diệp, ông Long khẳng định: "Về case study liên quan đến digital platform hiện nay ở Việt Nam có rất nhiều, nói rất dài. Về việc mua nền tảng số, có thể tham khảo tại các trang của nhà cung cấp, có các trường hợp cho các ngành ngân hàng, thương mại điện tử, ngành công nghiệp chế biến…".

Theo tình hình chung thì có thể nói rằng, xu hướng hiện tại, khách hàng thường chọn mua một digital platform hơn là tự xây dựng, bởi việc mua digital platform (tức là mua cái “Know-How” của bên bán) sẽ bao gồm mua bí quyết, khả năng, phương pháp mà "người cung cấp" đã tốn rất nhiều thời gian kiểm nghiệm ở các doanh nghiệp là khách hàng của họ, dĩ nhiên việc này mình cũng phải xem xét nhà cung cấp các nền tảng số đó.

Một giải pháp nền tảng số do Xspera tư vấn

"Thêm vào đó, mua một digital platform như đã nói trên, ngoài Know-How, thì phần kỹ thuật số là sức mạnh mà một nền tảng có các công nghệ về Cloud, AI, Bigdata, IoT... Những vấn đề liên quan tích hợp, họ cũng làm sẵn rồi, mình chỉ cần đánh giá khả năng sử dụng của doanh nghiệp khoảng chừng 60% là có thể mua ", ông Long nhấn mạnh, "Sau khi chọn mua, mình có thể xem xét để chuyển giao cái tri thức, cái công nghệ lõi đó qua doanh nghiệp của mình, từ từ mình sẽ tiếp tục đánh giá lại để xác định nên mua nữa hay là tự xây dựng một nền tảng số cho riêng mình, hoặc là xây dựng mở rộng dựa trên cái đã có sẵn. Hiện nay, cái rất khó khăn của việc tự xây dựng một platform được chọn ngay từ ban đầu là nhân sự. Để chọn được nhân sự thích ứng, tiếp cận và cho ra sản phẩm như ý sẽ không thể nào dưới 6 tháng, vì quá trình phát triển sản phẩm rất là phức tạp.

Việc xây dựng mới một nền tảng số theo các báo cáo hiện nay là khá tốn kém chi phí, đặc biệt là khi một sản phẩm nền tảng số thật sự thì doanh nghiệp cũng chưa hình dung cụ thể nó ra làm sao? Điều này dẫn đến sự thay đổi và không thống nhất của một nền tảng số. Trong khi đó, một trong những yếu tố về thời gian đưa sản phẩm ra thị trường (Time to market) ở hầu hết doanh nghiệp là phải nhanh, trong thực tế có nhiều doanh nghiệp chưa xây đầy đủ đội phát triển sản phẩm đã quá hạn hoặc nhu cầu thay đổi khác đi do sức ép cạnh tranh của thị trường. Do đó, chỉ chọn xây nền tảng số khi có các yếu tố quá đặc thù, bí quyết kinh doanh nằm trong nền tảng, hoặc trên thị trường chưa có sản phẩm nào đáp ứng, không nên “chế lại bánh xe” khi mà thế giới đã có những đơn vị làm quá tốt rồi”.

Đừng nóng vội

Với câu hỏi "Trong kinh nghiệm làm tư vấn, thường thì khách hàng đòi hỏi digital platform sẽ đưa ra yêu cầu cho đơn vị là khoảng thời gian bao nhiêu, từ ngày gặp nhau cho đến ngày ra thành phẩm?", đại diện Công ty công nghệ Xspera và chuyên gia Long cùng cho rằng: Hiện nay, tùy theo quy mô của doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp lớn sẽ đòi hỏi từ 9 - 12 tháng, còn các đơn vị nhỏ hơn là từ 3 - 6 tháng, hoặc là mua sử dụng ngay trong vòng 1 tháng, chủ yếu là khả năng đáp ứng đúng tính năng nghiệp vụ mà doanh nghiệp mua cần.

"Bản chất về digital platform cho doanh nghiệp vừa và nhỏ là phục thuộc ở tổ chức thích nghi và sử dụng của người dùng nhiều hơn, còn lại các đặc thù của ngành nghề, có thể đang làm theo cách truyền thống chưa số hóa ngay, hoặc không thể làm được trên nền tảng số", ông Long nói.

Vẫn theo lời đại diện ITAN, trong quá trình phát triển digital platform nói chung, của cả một giải pháp, hệ thống nói riêng của các doanh nghiệp vừa và nhỏ thì các dữ liệu cũ của họ với những giải pháp mới thì những đơn vị tư vấn sẽ gặp không ít khó khăn, và bài toán đặt ra là "tối đa hóa" tỷ lệ % có thể tái sử dụng những dữ liệu cũ trước đó vốn đã được số hóa. Hay nói cách khác, cái khó khăn và thách thức thực ra là con người và quản lý thay đổi, còn lại dữ liệu cũ hay mới còn chưa có thể nói được, bởi cần phải xem xét những dữ liệu đó mới biết có giá trị hay không.

smartTiles là hệ sinh thái nền tảng số được tạo ra từ sự kết nối kiến thức và bí quyết của chuyên gia ngành, cùng các nền tảng số được thiết kế sẵn nhằm thúc đẩy năng suất, đổi mới sáng tạo và quản lý vận hành số hiệu quả. smartTiles giúp tăng tốc hành trình chuyển đổi số Doanh nghiệp nhanh chóng và thành công

"Những quyết định của mô hình mới chưa chắc có dữ liệu cũ đã phục vụ cho mình được, và thay đổi và tạo ra những dữ liệu mới theo một hướng mới, như đưa thêm các trường dữ liệu mới để có các thống kê, phân tích chuẩn xác hơn. So với truyền thống, chỉ cần mình hoàn thiện một quy trình sản xuất, hoặc quy trình để đưa ra một sản phẩm cung ứng ra ngoài, nếu thêm những yếu tố mới vào thì phải đưa thêm độ chính xác, dung lượng thị trường và khả năng nội tại của doanh nghiệp, để từ đó họ có những quyết định đầu tư hoặc thay đổi cách làm, dẫn đến việc đó phụ thuộc vào doanh nghiệp có đáp ứng được hay không?", ông Long nêu quan điểm, "Còn lại khó khăn và thách thức chủ yếu tập trung vào quản lý sự thay đổi, thì nhân viên và bộ phận vận hành cần phải được lý giải tại sao phải thay đổi, tại sao phải sử dụng phương pháp mới và phương pháp này có giúp ích được cho họ hay không?".

Việc giúp ích cho doanh nghiệp là điều chắc chắn, tuy nhiên còn phải giúp ích cho nhân viên, cho người vận hành và quản lý, nếu không sẽ gặp sự phản ứng và chuyện này chắc chắn doanh nghiệp phải có phương pháp xử lý những bộ phận nhân viên trong doanh nghiệp. Ví dụ, nếu ứng dụng các máy móc, các phần mềm hệ thống vào việc quản lý kho bãi, vận tải, thì một nhân viên kho nhận có thể nhận 200 đơn hàng 1 ngày. Khi đó, doanh nghiệp có thể giảm lượng nhân viên từ 10 - 20 người xuống còn từ 4 - 5 người với một nền tảng số, và trên tay chỉ cần một chiếc smartphone, tăng năng xuất của người lao động cũng như của doanh nghiệp. Cụ thể, trước mắt người lao động sẽ nhận đơn nhanh hơn, sau đó doanh nghiệp sẽ đưa ra chỉ số đáp ứng thị trường nhanh hơn, giải quyết các bài toán giao hàng trong 2 giờ, tăng trải nghiệm người dùng...

(theo KHPT Online)