Bìa đĩa - nạn nhân mới của nhạc số

... nhưng sự chiều lòng miễn cưỡng nào ít nhiều cũng đều có cái giá của nó.

Đẹp, tức là đơn giản

Khi nhà thiết kế Michael Carney trình với hãng đĩa mẫu thiết kế bìa album Brothers của The Black Keys hồi năm ngoái, cả anh và ban nhạc đều hơi lo lắng. Muốn có sự thay đổi từ các bìa album nhiều hình họa, chi tiết trước đó của nhóm (cũng do Michael thiết kế), anh đã sử dụng cách thiết kế đơn giản nhất có thể: Hai câu "Đây là album của nhóm The Black Keys. Tên của album là Brothers." chữ trắng trên nền đen, chữ "The Black Keys" được đổi màu đỏ và tất cả chỉ có thế. Thật sự thì bìa này không cần thiết kế, có thể sử dụng Microsoft Word cũng cho được kết quả tương tự.

Bìa album Brothers cực kỳ tối giản của The Black Keys.

"Chúng tôi tự hỏi liệu mình có được phép làm bìa như vậy không?", Michael nhớ lại. Ý của anh ở bìa này là muốn phản ánh sự rõ ràng, mạnh mẽ mới trong nhạc của The Black Keys. Lúc đầu thì Nonesuch, hãng đĩa của họ cũng hơi lúng túng nhưng rồi sự lo lắng của Michael mau chóng tan biến. Đội marketing nói: "Đây chính là giấc mơ của chúng tôi!", và bìa đĩa được duyệt nhanh chóng. Bìa đĩa này cuối cùng đã nhận được giải Grammy cho "Thiết kế bìa đĩa xuất sắc nhất".

Đơn giản tức là tiện lợi

Thiết kế thẳng tuột những gì muốn nói của Michael Carney tình cờ là một ví dụ cho thấy nạn nhân mới nhất của thời đại Internet: Bìa đĩa. Bìa album trở nên đơn giản và ít chi tiết hơn lúc trước. Sự thay đổi này phản ánh việc ngày sẽ càng có nhiều hơn các fan nhìn ngắm các bìa đĩa này trên smartphone, iPad, iPod... hình bìa trên đó sẽ bé bằng cỡ con tem hoặc cái móng tay và có thêm các chi tiết rườm rà thì cũng không ai buồn soi ra. Album mới nhất của nhóm Red Hot Chilli Peppers, đĩa I'm with You đang xếp hạng nhất ở hàng loạt quốc gia có bìa đĩa hình một con ruồi đậu trên viên thuốc ngủ, khá đơn giản so với album Blood Sugar Sex Magik cách đây đúng 20 năm.

Bìa album I'm with You của Red Hot Chilli Peppers, tuy khá đơn giản so với nhiều bìa đĩa trước nhưng vẫn được đánh giá là một hình ảnh thị giác đơn giản nhưng rất xuất sắc.

Donny Phillips, giám đốc Mỹ thuật ở hãng đĩa Warner nói: "Tôi nghe rất nhiều nhân viên marketing và các quản lý nói rằng tôi phải làm bìa đơn giản bởi vì iTunes". Dù không có những chỉ dẫn cụ thể nhưng ai cũng có thể nhận ra yêu cầu thay đổi để người tiêu dùng dễ nắm bắt được hình ảnh hơn khi chuyển từ đĩa CD sang tập tin nhạc số.

"Bìa album giờ chỉ còn là một cái nút trên màn hình, một chấm nhỏ bé trên website để bạn có thể click chuột vào nghe thử hoặc mua", Frank Olinsky, nhà thiết kế từng làm bìa cho Smashing Pumpkins và Sonic Youth, nói. "Một tấm hình bằng cái móng tay không thể nào thay thế cho bìa LP hay cả bìa CD nhưng trong thời điểm này, tôi không chắc là có ai quan tâm đến chuyện này không. Đó là thứ mà mọi người đã bắt đầu quen thuộc".

Tiện lợi bóp chết nghệ thuật?

Từ cuối thập niên 60, bìa album phát triển thành một dạng thức nghệ thuật riêng. Fan mê mẩn ngắm nghía, săm soi mọi nhân vật nổi tiếng trên hình bìa album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band của Beatles hoặc chìm đắm vào thế giới khoa học giả tưởng đầy màu sắc được tạo ra bởi nghệ sĩ Roger Dean cho các bìa album nhóm Yes. Ngay cả hình ảnh đường phố với góc nhìn panorama trong bìa Paul's Boutique của Beastie Boys cũng khiến fan tốn cả tiếng đồng hồ nhìn ngắm, nghiên cứu.

(Từ trên xuống) Các bìa đĩa ấn tượng như những bức tranh nghệ thuật của The Beatles, Beastie Boys và Fleet Foxes.

Các nghệ sĩ thiết kế bìa, các giám đốc nghệ thuật hứng chịu đợt ảnh hưởng đầu tiên đến sáng tạo của mình trong thập niên 90, khi đĩa CD hoàn toàn lật đổ và chiếm lĩnh được miếng bánh của LP. Tấm vải để họ tung tẩy phát triển các ý tưởng nghệ thuật của mình giờ thu nhỏ lại cỡ bằng bàn tay xòe. Dù bị giới hạn như vậy, vẫn có những thiết kế bìa đĩa với những hình ảnh đáng nhớ như cậu bé đang bơi trong bìa album Nevermind của Nirvana.

Các bìa CD đó giờ đây sắp thuộc vào thời... Phục hưng nếu đặt cạnh những album phát hành trong thời đại mạng xã hội chiếm lĩnh internet. Bìa đĩa Suck It and See của Artic Monkeys hay You Get What You Give của Zac Brown Band là một dòng chữ trên nền đơn giản. Bìa các album Born This Way của Lady Gaga và Loud của Rihanna trình ra tấm ảnh chụp cận cảnh của các cô ca sĩ này, giống như được chụp bằng iPhone.

Bìa đĩa You Get What You Give của Zac Brown Band là một dòng chữ trên nền đơn giản.

Michael Carney nhắc đến ở đầu bài viết là anh trai của Patrick Carney, tay trống trong nhóm The Black Keys. Anh tỏ vẻ chán nản bởi việc giảm kích thước này: "Bìa album không còn được đặt ở vị trí trân trọng như trước. Bạn không thể nào không thừa nhận điều đó khi nhìn vào iTunes, nơi bìa các album đều nhỏ xíu. Là một nhà thiết kế thì điều đó ảnh hưởng đến xu hướng mỹ thuật của bạn khá nhiều".

Một số quan chức hãng đĩa cũng đồng ý: "Đó không phải là điều mà tôi nghĩ đến, mãi cho tới gần đây", Jillian Barr - Quản lý của hãng đĩa Cantaloupe Music nói. hãng đĩa indie này vừa phát hành album Paul Lansky: Threads của nhóm So Percussion với bìa có những ký tự khổ lớn tên nhóm nhạc và tên đĩa. Cô Barr cho rằng thiết kế đơn giản này còn một phần vì kinh phí: In các hình bìa này sẽ tốn ít hơn so với các bìa phức tạp khác, và tất nhiên là cũng liên quan đến nhạc số. "Bạn phải nghĩ về một bức tranh tổng thể" - cô nói, và không quên nhấn mạnh việc âm nhạc giờ đây được phát hành trên nhiều nền tảng khác nhau.

Bìa album không còn được đặt ở vị trí trân trọng như trước. Bạn không thể nào không thừa nhận điều đó khi nhìn vào iTunes, nơi bìa các album đều nhỏ xíu.

Đừng tuyệt vọng!

Trong trường hợp của nhóm Red Hot Chilli Peppers, tiền bạc không phải là vấn đề vì bìa album được thực hiện bởi nghệ sĩ Anh quốc Damien Hirst, nổi danh toàn thế giới với các tác phẩm gây sốc và đang là nghệ sĩ Anh còn sống giàu nhất. Chắc chắn là giá thuê Damien Hirst không phải rẻ và trong tập sách kèm theo bìa còn nhiều "biến thể" khác của tác phẩm "con ruồi đậu trên viên thuốc" này. Norman Wonderly, trưởng bộ phận mỹ thuật của Warner Brothers, hãng đĩa của RhCP thì nói: "Đó thật sự là một hình ảnh thị giác đơn giản nhưng sự đơn giản của nó là rất xuất sắc!"

Xu hướng trở về nguyên thủy trong thiết kế bìa này cũng tương tự xu hướng hiện tại mua các bài lẻ thay vì trọn album. Nhạc pop đã được quay trở lại thời trước khi định dạng trọn album bắt đầu thống trị trong các thập niên 70-80. Từ trước đến nay, cũng có những bìa đĩa đơn giản đã trở thành một phần của lịch sử âm nhạc như bìa album trắng đen Meet the Beatles, kiểu chữ cũ xưa trên bìa Harvest của Neil Young...

Album Harvest của Neil Young vào năm 1972 và Subtance của New Order vào năm 1987 đều được đánh giá cao cả về chất lượng âm nhạc và thiết kế bìa (dù vô cùng đơn giản).

Trong cơn tuyệt vọng, các nhà thiết kế vẫn thấy được tia sáng mong manh cho các tác phẩm phức tạp của mình. Trên phần iTunes LP (lấy theo tên gọi đĩa nhựa), fan có thể xem bìa thu nhỏ lại cỡ bằng bìa CD ngoài đời thực. Nhờ sự sống lại của đĩa nhạc, một số album mới được phát hành dưới dạng đĩa LP ấn bản hạn chế, mang lại cho bìa đĩa chút hào quang thời xưa. Theo thống kê của Nielsen SoundScan, 3,6 triệu đĩa LP đã được bán ra trong nửa đầu năm 2011, tăng 37% so với cùng thời điểm năm ngoái.

Trong khi đó, Michael Carney tin tưởng là doanh số bán của đĩa Brothers (trên 800 ngàn bản) là có phần giúp đỡ từ bìa đĩa theo xu hướng tối giản của mình. "Bìa này nhìn rất rõ, nổi bật trên iTunes và nhiều đĩa bán chạy cũng có bìa tương tự như vậy". Không chỉ Michael tự ghi công mà làng nhạc cũng ghi nhận đóng góp của anh: Hồi đầu năm nay, Michael rinh về nhà một giải Grammy dành cho bìa đẹp nhất.

Michael Carney nhận giải Grammy 2011 cho "Thiết kế bìa đĩa xuất sắc nhất".

Dĩ nhiên là không phải không còn những bìa đĩa phức tạp và chi tiết album Helplessness Blues của Fleet Foxes là tập hợp công phu các gương mặt và hình ảnh lồng ghép, có thể ngồi ngắm hoặc treo trang trí trên tường (nếu là bìa đĩa nhựa).

Theo Trí Quyền (Đẹp)

Ảnh: Goolge